Het is nog steeds 4 mei
Het is intussen 16 juni, maar het voelt toch dat 4 mei niet voorbij wil gaan.
Wat er in Gaza gebeurt is onuitsprekelijk. Wat anders kunnen we doen dan stil staan en gevoelens van onmacht en frustratie aankijken. Oja, en proberen niet over te geven als onze premier plechtig vertelt over hoe zijn moeder hem leerde „met liefde en mededogen naar de ander te kijken, ook als die verschilde van hoe wij waren”. Hij wist de dodenherdenking te verstoren door als vertegenwoordiger en uitvoerder van kil en hardvochtig asielbeleid ons te vertellen dat de lessen van de Tweede Wereldoorlog moeten terugkeren „in al onze grote en kleine daden van menselijkheid”.
Deze woorden klonken op de Dam en door talloze televisie- en radiotoestellen tijdens een zeldzaam moment van gemeenschap waarop heel het land stilstaat en iets van bezinning toelaat. Dat dit moment verdronk in een onbestemde mix van cynisme en onwaarachtigheid is best zonde.
Intussen is het 16 juni, maar ook 5 mei voelt niet als iets dat weer voorbij is. Het was een dag vol mooie woorden en activiteiten. Ik ging in gesprek over democratie en ontmoette fijne mensen die buurtbewoners samenbrengen. Vrijheid vieren is belangrijk. Niet alleen individuele vrijheid natuurlijk, maar juist de saamhorigheid en verbinding die er kan zijn als er geen onderdrukking, angst of agressie van een overheid of heerser is.
Maar ook dit voelt op een onbestemde manier onecht. Want er is dan wel geen totalitair regime dat ons dwingt, we zijn geketend aan een economische machine die, zonder enige vorm van democratie of inspraak, ons onder druk zet om steeds harder te werken en steeds meer te betalen voor de groeihonger van het kapitaal. Het speelt ons uiteen, verstoort met lobby en chantage het politieke proces, kleine ondernemingen verdwijnen, werk wordt onzeker, gemeenschappen vallen uit elkaar.
In de Luistercampagne vragen we mensen: “wat is voor jou het goede leven?” Overal in Nederland horen we dan verhalen die gaan over verbinding, contact met dierbaren, spel en ontspanning. Werk met je handen, nabijheid van vrienden en geen stress. Niemand vertelt over productiviteit, efficiëntie of een leaseauto.
Toch is ons lang verteld dat vrijheid een kwestie van welvaart en voorspoed was. In het huidige model is dat juist omgekeerd, immers: hoe meer welvaart, hoe groter de kloof tussen rijk en arm. Een steeds groter deel van de bevolking werkt in dienst van een kleine minderheid. Ongelijkheid is onvrijheid. De onvrede daarover is groot, maar wordt door populisten en neofascisten gekaapt. Hoe kan het dat we Bevrijdingsdag zo tevreden en gezellig doorbrengen?